Чал жана деңиз

Бакалоору менен оозунан жипти өткөзүп кайыктын тумшугуна балыктын башын байлаш үчүн, чал балыкты кайыктын жанына тарта баштады. «Мен аны бир карап алгым келип турат, – деп ойлоду ал. – Аны колум менен кармалап, кандай балык экенин билгим келет. Себеби бул балык менин байлыгым да. Бирок муну ушул себептен колум менен кармап көргүм келбейт. Эмне үчүндүр жана денесине гарпунду түбүнө чейин жеткире сайганымда, мен өзүмдү анын жүрөгүнө колум менен тийгендей сездим, – деп ойлоду ал. – Болду эми, андан көрө берирээк байла, куйругуна илмек сал да, кайыкка жакшыраак байлаш үчүн денесин да чырма. – Чал, кириш эми ишке, – деп ал бир ууртам суу ичти. – Эми, салгылашуу бүткөндөн кийин, дагы көп кара жумуш калды». Чал асманды карап, анан балыкты карады. Ал күндү телмире тиктеп турду. «Азыр жаңы эле түштөн ооду. Пассат күчөп келатат. Жиптерди оңдоо азыр пайдасыз. Үйгө жеткенде эле бала экөөбүз улаштырып алабыз».

– Бери келчи, балык!

Бирок балык чалдын тилин уккан жок. Ал толкунда капарсыз термелип жатат. Чал өзү кайыкты ага жакындатты. Кайык жакындап, балыктын башы кайыктын тушуна келгенде, чал анын чоңдугуна кайта таң калды. Бирок ал гарпундун жибин кайыктын тумшугундагы казыкчадан чечип, балыктын бакалоорунан өткөрүп, оозунан чыгарды да, балыктын кылыч тумшугуна ороду, анан жипти кайта дагы бакалоорунан өткөрүп, кылыч тумшугуна дагы бир жолу ороду да, эки түйүн кылып казыкка байлады. Арткан жипти кесип алып куйругун байлаш үчүн кайыктын арт жагына өттү. Балыктын күмүш-кызгылт көк денесинин өңү өзгөрүп, эми таптаза күмүшкө айланды, денесиндеги узун тилке темгилдери анын куйругундай ачык кызгылт-көк болуп калды. Бул темгилдер эркек кишинин тарбайтып жазган алаканынан жазы, балыктын көзү перископтун күзгүсүндөй же кресттүү жүрүштө иконага тартылган олуялардын жүзүндөй дүйнөдөн капарсыз.

– Мен аны башкача өлтүрө албайт элем, – деди чал.

Сууну ичкенден кийин ал өзүн жакшы сезип калды. Эми эсинен танбасын билип турат, башы да айланбайт. «Мунун салмагы жарым тоннадан кем эмес, – деп ойлоду ал. – Мүмкүн, андан да ашыктыр. Мунун үчтөн бир бөлүгү таза эт болуп чыгып, ар бир фунтун 30 центтен сатса, ал канча акча болот? – Калемсиз санай албайсың, – деди чал. – Калемсиз санаш үчүн, башың соо болуш керек. Бирок улуу Ди Маджио бүтүн мага сыймыктана турган акысы бар деп ойлойм. Менде сөөк чору жок, анысы чын. Бирок колдорум менен далым аябай эле ооруду. Кызык, сөөк чору деген эмне болду экен? Балким, ал бизде да бардыр, биз аны жөн эле байкабай жүрбөйлү? Чал балыкты кайыктын тумшугуна, отургучка жана арт жагына байлады. Анын зор денесин карап, өзүнүн кайыгын чоң кеменин капталына байлап койгондой сезет. Балыктын оозу ачылып, кайыктын жүрүшүнө тоскоолдук кылбас үчүн анын астыңкы жаагын кылыч тумшугуна байлап койду. Анан мачтаны коюп, гафелдин ордуна таяк колдонуп, шкотту тартты. Жамаачылаган парус керилип, кайыкты алга айдады. Чал кайыктын арт жагына жамбаштап жатып алып, түштүк-батышты карай жөнөдү.

Түштүк-батыш кайда экенин билүүгө чалга компастын кереги да жок. Пассаттын каякка сокконун сезип, парустун кандай керилгенин көрүп турса эле болду. «Кайырмак салып көрсөмбү? Блеснага бирдеме түшүп калар. Таптакыр тамак жок». Бирок ал блеснаны табалбай койду, сардиналар болсо бүкшүп кетиптир. Чал багор менен кайыктын жанынан өтүп бараткан, бир тутам сары балырды илип алып силкти; балырдын арасынан кайыкка ондон ашык майда креветкалар[26] түштү. Креветкалар бүргөдөй секирип, кичинекей буттарын тыбырчылатышат. Чал эки манжасы менен алардын башын жулуп, куйругу менен кабыгын чайнап, бүт бойдон жеди. Креветкалар өтө эле кичинекей, бирок алардын даамы сонун жана күчтүү тамак экенин чал билет. Бөтөлкөдө кичине суу калган. Чал креветкаларды жегенден кийин суунун төрттөн бир бөлүгүн ичти.

Тоскоол күчтүү болсо да, кайык жакшы жүрүп баратты. Чал румпелди чыканагы менен басып, кайыкты алып жүрүп олтурду.

Балык дайыма анын көз алдында, бирок колун карап же аркасы менен кайыкка жөлөнгөндө гана бул түшүндөгү окуя эмес, өңүндө болуп турган иш экенин сезет. Бир жолу, иш аяктап калганда чалдын башы айланып, ал муну түшүмдө көрүп жатамбы деп ойлоду. Андан кийин деле балык суудан секирип чыгып, бирдемеге илингенсип биртике типтик туруп, анан кайра сууга киргенче, чал бир укмуш көргөнсүп өз көзүнө ишенбеди. Ошондо көзүнүн курчу кетип начар көрүп калгандыгы чын эле, ал эми азыр болсо көзү өз калыбында.