Чал жана деңиз

Акула чалкасынан кетти, чал анын өчүп бараткан көзүн көрдү. Анан акула дагы оодарылып жипке оролду. Чал акуланын өлгөнүн түшүндү. Бирок акула ага көнбөдү. Ал чалкалап жатып куйругу менен чапкылап сууну жарышкан кайыктардай көбүртүп, тиштерин карсылдатат. Акуланын куйругу тийген жерде деңиз апаппак; акуланын денеси суудан теңинен көбүрөөк көтөрүлүп чыкты, жип керилип, солкулдап, акыры анын салмагын көтөрө албай үзүлүп кетти. Акула деңиздин үстүндө биртике жатты, чал аны карап турду. Анан акула акырын гана сууга чөгүп кетти.

– Акула балыктын кырк фунтка жакын этин алып кетти, – деп үн катты чал.

«Ал гарпунумду да, калган жипти да бүт бойдон алып кетти, – деди ал оюнда акуланы кошумчалай сөгүп, – балыктын каны токтобой агып жатат, бул акуланын артынан башкалары да келишет». Чал эми балыктын көркү кетип калгандан кийин аны көргүсү келбейт. Акула балыкты качырып, терисин жырып, этин сугуна баштаганда, чал акула анын өзүн качыргандай сезди. «Эмнеси болсо да, менин балыгыма кол салган акуланы өлтүрдүм. Мен көргөн dentusoнун эң чоңу ушул эле. А мен, кудай бар, өзүмдүн өмүрүмдө чоң акулаларды далай эле көргөм. Иштерим өтө эле жакшы болуп бараткан. Мындан ары ошондой болуп уланууга тийиш эмес эле. Азыр мунун баары түшүмдө болсо, эч балык кармабай эле, гезит төшөлгөн керебетимде жатсам».

– Бирок адам баласы жеңилип калыш үчүн жаратылган эмес да, – деди ал. – Адамды жок кылууга болот, жеңүүгө болбойт.

«Деги балыкты өлтүргөнүм аянычтуу, – деп ойлоду ал. – Мага эми кыйынчылыктар кезигет, мен гарпунумдан да айрылдым. Dentuso шамдагай жана ырайымсыз, акылдуу жана күчтүү айбан. Анткени менен иш жүзүндө мен андан акылдуу болуп чыктым. А балким, акылдуу эместирмин. Жөн эле мен андан жакшы куралдангандырмын».

– Көп ойлонбо, чал, – деди ал үн чыгара. – Шамал менен кете бер да, кырсыкты кезиккен жерден тосуп ал.

«Жок, мен ойлонушум керек, – деди ал ичинен өзүнө каршы чыгып. – Андан башка мага эч нерсе калган жок да. Ушу жана бейсбол. Кызык, улуу Ди Маджио акуланы так мээге урганымды жактырар беле? Албетте, мында анчалык деле таң каларлык эч нерсе жок. Ким деле болсо мындан жаман кылбайт болчу. Бирок ойлоп көрчү, чал, сенин колдоруң сөөк чорлорунан аз тоскоол кылдыбы? Мен кайдан билем? Менин согончокторума өмүрүмдө эч нерсе боло элек. Бир жолу гана сууга түшөм деп, электр скатка[28] чактырып алгам; ошондо бутум тиземе чейин шал болуп, тим эле сөөгүмдү сыздатып ооруган».

– Андан көрө бир көңүлдүү нерсе жөнүндө ойлон, чал, – деди ал. – Мүнөт сайын сен үйгө жакындап келатасың. Анын үстүнө балыктын кырк фунтун жоготкондон бери кайык жеңилдеп калды.

Агымдын ортосуна түшкөндө аны эмне күтүп турганын чал жакшы билет. Бирок айла жок.

– Калп айтпа, айла бар, – деди ал угуза. – Бир калактын учуна бычагыңды байлап алсаң боло.

Чал румпелди колтугуна кысып, парустун жибин буту менен басып, калакка бычакты байлады.

– Мынакей, – деди ал, – кексе чал болсом да, куралым бар.

Шамал күчөп, кайыктын жүрүшүн ылдамдатты. Чал балыктын баш жагын гана карап олтурду; чалдын үмүтү бара-бара жана баштады. «Үмүттөн ажыраш – акылсыздык, – деп ойлоду ал. – Анын үстүнө бул кудайга күнөөлүү боло турган иш болсо керек. Эмне күнөө, эмне күнөө эмес экендигин ойлоп эмне кыласың? Дүйнөдө ансыз деле жоруктар үчүн кудайга күнөөкөр болорун да түшүнбөйм. Түшүнбөйм, анан ишенбешим да керек. Балким, балыкты өлтүрүү – күнөөдүр. Мен аны өзүм ачкадан өлбөс үчүн жана дагы толгон кишилерди тойдуруш үчүн өлтүрсөм да, күнөөлүү иш деп ойлойм. Андай болсо кылганыңдын баары күнөө. Эмне күнөө, эмне күнөө эмес жөнүндө ойлобоо керек. Азыр аны ойлоо кеч. Анын үстүнө күнөө жөнүндө ойлогону үчүн акы алгандар ойлошсун. Балык балык болуш үчүн туулгандай, сен да балыкчы болуш үчүн туулгансың, улуу Ди Маджионун атасы сыяктуу, касиеттүү Петр да балыкчы болгон».

Бирок ал өзүнүн айланасында болгон бардык нерселер жөнүндө акыл жүгүртүп ойлонууну жакшы көрчү, окуй турган эч нерсеси жок болгондуктан, радиосу да болбогондуктан, ал көп нерселер жөнүндө, ошонун ичинде күнөө жөнүндө да ойлоно олтурду. «Сен балыкты башкаларга сатып, жаныңды сакташ үчүн гана өлтүргөн жоксуң, сен аны намысына келе түшүп өлтүрдүң, анын үстүнө сен балыкчысың, – деп ойлоду ал. – Сен аны тирүүсүндө абдан жакшы көрүп калдың, азыр да жакшы көрөсүң. Жакшы көргөнүңдү өлтүрүү күнөөлүү иш эмес. А балким, тескерисинче, эң эле күнөөлүү иш ушу болуп жүрбөсүн?»