Чал жана деңиз

– Сен өтө эле көп ойлонуп кеттиң, – деди ал угуза.

«Бирок сен dentusoну моокумуң кана өлтүрдүң. Ал дагы сен сыяктуу эле балыкты өлтүрүп жашайт. Ал башка акулалардай өлүктү жеген тойбос курсак эмес. Ал коркунуч дегенди билбеген кооз жана асыл айбан».

– Мен аны өзүмдүн өмүрүмдү коргойм деп өлтүрдүм, – деди ал үнүн чыгарып. – Мен аны, тим элеби, чебердик менен өлтүрдүм.

«Анан калса, – деп ойлоду ал, – иши кылып жандуулардын баары жандууларды өлтүрүшөт же жансыздарды жок кылышат. Балык уулоо бир жагынан мени өлтүрүп, бир жагынан жанымды сактап келатат. Бала менин жанымды сактап келатат. Азгырылба, чал». Ал кайыктан эңкейип, балыктын акула тиштеген жеринен бир үзүм эт жулуп алды. Эттин сапатын жана даамын билиш үчүн чайнап көрдү. Эт кызыл болгону менен моюнчанын этиндей ширелүү жана жумшак. Базарга алып чыкканда эң жогорку бааны аларын билди. Бирок анын жыты деңизге тарап жатат, буга чал тоскоолдук кылалбайт. Кыйынчылыктар алдыда экенин да билип турат.

Шамал басаңдабады. Ал түндүк-чыгышка карай бир аз бурулду – бу шамалдын басаңдабасынын белгиси эле. Чал алдында керилген мейкиндикти карап, кеме да, парус да, түтүн да көрө албады. Учма балыктар гана деңизден учуп чыгып, туш-тушка тарашат да балырдын аралчалары саргаят. Куру дегенде куш да жок.

Эки саат өткөндөн кийин чал эки акуланын биринчисин көрдү. Ал кайыктын арт жагына жөлөнүп, балыктын этин чайнап, батыраак күч жыйнайын деп жаткан эле.

– Ай! – деп жиберди чал. – Бул маанисиз добушту киши алаканын мык тешип жыгачка кадалып баратканда гана чочугандыктан чыгара турган үн. – Galanos[29],– деди ал угуза.

Ал биринчи канаттын артынан суудан дагы бирөө чыкканын көрдү. Чал ушул үч бурчтуу күрөң канаттарды карап, куйруктарынын арбаң-тарбаң эткен кыймылынан, жазы тумшук акулалар экенин түшүндү. Алар балыктын жытын сезгенден кийин тынчы кетип, ачкалыктан жин тийгенсип, бул кызыктырган жытты улам жоготуп, улам табышат. Иши кылып, алар мүнөт сайын жакындап келатышты.

Чал парусту былкылдатпай байлап, рулду бекитти. Анан ал баягы бычак байланган калакты колуна алды. Ал калакты коомай кармады, анткени аябай ооруган колдору бек кармабайт. Колдорун жазыш үчүн муштумдарын түйүп, кайра ачты. Анан колдору ооруганын дароо сезип, кийин жумуштан качпасын деп калакты бекем кармады да, жакындап келаткан акулаларды күтүп турду.

Чал алардын жазы тумшук, жалпайган баштарын жана ак сызык менен кырланган чоң көкүрөк канаттарын көрдү. Бул эң кара ниет акулалар, өлүктөрдү да жеген сасыган жырткычтар, өтө ачка болсо кайыктын рулун да, калагын да кемирүүгө даяр немелер. Мындай акулалар деңиздин үстүндө уктап калган таш бакалардын буттарын тиштеп жулуп кетишет; ачка болсо суудагы кишиге да кол салышат, ал киши балык жыттанбаса да мейли.

– Ай! – деди чал. – Мейли, бери сүзүп келе бергиле.

Алар көп күттүрбөй эле сүзүп келишти. Бирок алар мако сыяктанып сүзүп келишкен жок. Бирөө бурулуп, кайыктын астына кирип кетти; ал балыкты жулкулдатып жеп жатканда, кайыктын титирегени чалга билинди. Экинчиси кичинекей сары көздөрү менен чалды карап турду да, анан оозун аңырайта ачып, балыктын мурда мако жеп кеткен жерине асылды. Чалга акуланын күрөң башынан тартып мээси менен аркасынын кошулган жерине чейинки сызык даана көрүндү; чал калакка байланган бычакты так ошол жерге урду; анан бычакты сууруп алып, акуланын мышыктыкындай сары көзүнө малып алды. Өлүп бараткан акула ошондо да тиштеп алган этти жута, балыктан ажырап төмөн кетти.

Экинчи акула баягы бойдон балыкты тытмалап, кайыкты титиретип жатты. Чал акуланы кайыктын астынан чыгарыш үчүн парусту бошотуп, кайыкты бурду. Акуланы көрүп, кайыктын кырынан эңкейип туруп, бычак менен сайды. Бычак анын жумшак жерине тийди, бирок акуланын калың териси бычакты терең жиберген жок. Бу жолу чалдын жалаң гана колдору эмес, ийни да ооруп кетти. Бирок акула араандай ачылган оозун суудан чыгарып, кайтадан качырды; ошондо чал бычакты анын жалпайган башынын так ортосуна сайды. Бычакты сууруп алып так эле ошо жерге кайта урду. Бирок акула жаагын бекем жаап, балыкка тырышып жабышып калды. Чал бычакты анын сол көзүнө сайды. Ошондо да акула балыкты коё берген жок.