ЗАРЛЫК

Жаанда жол жүргөн араба дөңгөлөгүндөй баткактаган казармага келишти. Мында жалаң кыргыз жигиттери жатат экен.

Ээрчитип келген жигит Зарлыкты бирөөгө шашылыш дайындап коюп, өзү кеч кире кароолго чыгып кетти.

Жатарда, тактайга кандай келсе ошондой аркы-терки сулап жаткан милиционерлер менен катар, колуна тийген жалаңкат таарды бир бурчка Зарлык да жая салды.

Казарма таң аткыча бир тыным көргөн жок. Алда кайда бир жактан жаңы келип, жарак-жабдыгын шалдырата кобурап жүргөн бирөөлөр, алда кимисин жулкулап ойготуп ашыгып бир жакка жөнөтүп жаткан…

«Кайда» лап издеп жүргөн. Кыска кайтарган жооптор, орой сөздөр…

Опур-топур бир пас тына калат да, журт каалгып баратканда кайра жаңкы.

Ушундай тынымсыз тополоң аралаш, уйку-соонун арасында Зарлыкка түнү бою ылгый төмөнкү сыяктуу байланышы жок, үзүлдү-кесилди сөздөр угулуп жатты:

— Дежурный?

—Түрмөдөн качты…

— Экинчи смен…

;— Жөнөл тез…

— Начальник!

— Тү, чорт!

— Аристовный келди…

Эртеси Зарлыктын жигити улуу шашкеге чейин көрүнбөдү. Чайдан кийин ушунда бирөө чытыраган тар шымынын чөнтөгүнө колдорун салып: «Да, мурун—палийса, эми милийца» деп ойлонуп, каршы-терши басып турду да, бир иретте токтой калып Зарлыкка бурулду:

— Иним, эми бир жай таап ал. Өзүң көрүп турасың. Мунубузду начальник билчү болсо…

Зарлык тышка чыгып келсе бир чарчы бойлуу, кара түйрүк милиционер төрт кишини жөө декилдетип айдап келе жаткан экен. Артында басылбай бирөө сүйлөнүп барат:

— Колонизатор!.. Контробанд!..

Ушундан эки күн өткөн соң, өгүнчөрөк бирге жүрүп ажырап кеткен бир жолдошуна базарда капысынан кез болду.

— Ой, сен дагы эле жүрөсүңбү?—деди Зарлыкты көрө коюп.— Эбак бир жакка кетип калды го дедим эле…

— Сендей бара турган жерим болсо…

— Кандай жүрдүң теги ошондон бери?

Буга жооп кайтарбастан:

— Журбөйсүңбү, дагы бир кыдырып көрөлү,—деди Зарлык. Эми табылбайт ко. Мен түңүлүп койдум.

Бала чокоюн бир карап коюп, аттанган жактан кишиче белин чечип туруп, кайра бекемирээк тартып курчанып алды. Жайын сурабастан мурун, бая күнү Зарлыктан ажырап кеткенден бери көргөнүн, өзүнүн да бу жерде жарый турган эчтемеси жоктугун, илгери бир кашкарлыкка тийип кеткен энесин таап алып, ошондо конуп жүргөнүн, ал «атасы» да итке минген жарды экенин, жылкы заводунда тери ийлеп эптеп күн көргөн бир бечара экенин баяндап, бир топ кеп уруп турду.

Окуунун пайдасын «үгүттөп» муну бир кезде элден бездиртип чыккан Зарлык эле. Азыр да ошону иштеди. Армансыз бололу, күдөр үзбөйлү деди. Тиги бала ойлонуп калды.

Бул заманда мейли жер-суу чатагы, мейли чарбачылык, агартуу жөнүндө жүргөн адам болсун, кай мекемеге да ылгабай кире берер эле. Ошолордун ким кимиси да бул тууралу баланчага бар, ошонун жумушу деп эч ким айтчу эмес. Алып барган арыз үстүнө резолюция сала беришчү. Жеке бул эмес, кай мекеменин милдети кайсы экени, ошол жерде башкарып отурган адамдардын өзүнө да, чет кишилерге да караңгы, күңүрт сыяктуу болчу. Ал эми кай бирөөнүн өз милдети боло турса да, кыйыктангысы келгенде баландай жерге бар деп, караңгы туюк кишилерди кез келген жакка шилтей берчү. Биринен сала бирине түртө салып отуруп, эми кагазда кол коё турган чоло жер калбай калчу.

Экөө бул сапар Союз кошчудан баштады. Бул мекеме чиркөөнүн маңдайында, эшигинен эзел ат кетпеген бир жыгач үй.

Бирок керектүү кишиси жок экен. Эт бышымдай күтүп отуруп, келбеген соң жөнүнө тартышты.

Мурун жол болбой ушундан эки күндөн кийин дагы бир жерге чындап бел байлап келишти. Эшик алдында такачылардын мамысындай катар орноткон эки мамыга лык толуп, уйгу-туйгу байланып турган аттар. Жалтыраган ээр-токум, баркыт көрпөчөлөр турат. Сыртта камчысын колуна, колтугуна кыса экиден, үчтөн болуп ар кай жерде жүйүртө басып бөлүнүп, өз ара сүйлөшүп отургандар да бар.

— Эмне кылчактайсың, жүр!— деди Зарлык артына кылчайып.

Тынбай кирип-чыгып жүргөн эл. Очойгон сүрдүү кара мурут жигитти тегеректей төрт-беш адам турган экен. Ушул замат оозгу үйдөн көзү көк таштай туптунук, мурду кырдач, сулууча келген бир аял, адымын өлчөгөндөй таштап, шыпылдай кирип келип, орусча басылган эки баракты начальнигинин алдына жая сала, машинка чакылдагандай чапчаң сөз менен кыска түшүндүрүп, кагазга кол койдуруп алды да чыгып кетти.